KATA PENGANTAR
Puji syukur tu Allah SWT madung mangalehen waktu untuk menyusun hata tata cara marsiajar makkobar adat ampot pe adong naso cocok au inda mangajari Cuma mambaen sada tangga-tangga ni pangalaho ni marsiajar maradat. Tarimo kasih tu pahompu Mara Sutan Siregar madung dapot menyiapkon dohot manyusun manjadi buku parsiajaran tu anak ta khusus na tu hita sude umum na. ampot pe adong nasala mangido maaf pangarang atas nama H. Mangaraja Sutan Siregar.
Janjiraja, April 2011
Penyusun
H. Mangaraja Sutan Siregar
TANGGA – TANGGA NA
1. Kata pengantar 1
2. Tangga – tangga na 2
3. Martahi mangalap boru 4
4. Dung ro boru on 4
5. Lalu mangalehen santan 5
6. Baru mangupa 6
7. Di tahima na kehe manaruhon tumbak boa-boa 6
8. Manaruhon tumbak tanja boa-boa 7
9. Oncot pat – ulu balang ni raja 8
10. Alus ni na maginjam sinjata 8
11. Alus ni boa –boa 8
12. Alus ni oncot pat 9
13. Burangir sulu-sulu gaja (manyapai utang sala) 9
14. Alus ni sulu-sulu gaja 10
15. Hata sambutan sian namanaruhon boa-boa 11
16. Acc 11
17. Dijagit maon 12
18. Biasana dung mulak namarsianggoan hosa 12
19. Tata cara ni namartahi godang 14
20. Tata cara mangalehen mangan hatani tahi godang 16
21. Hata mangkolos (martahi godang) 16
22. Alus hata tahi partolongan 16
23. Kehe mandohoni 18
24. Mangalo – alo itak 18
25. Hata pembacaan ni surat tumbaga huliang 21
26. Mangido goar 22
27. Mangupa 23
28. Baru nahet tu pangantin 24
29. Penutup 26
30. Ber ziarah orang meniggal 26
31. Mangalehen hata puhun-puhun 26
MARTAHI MANGALAP BORU
Pertama di paluhut ma kahanggi anak boru, lalu pisang raut, bila porlu kahanggi nasolkot sian luaran, pulungan na. Mangan sipulut napake inti (harambir dohot gulo)
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Ale koum sisolkot, dia tutu baen marluhut hita di borngin ni ari on, inda lain be sian langka-langka ni anakta sian bagason ima tu alaman ni huta…………
Antong di atas kehadiran muyuon au bahat mangucapkon tarimo kasih na godang-godangna. Antong mengenai hata ni daganakon adong nia boru ni tulang di huta…………….. manurut padan janji ni halai arion nagiot mangalap ma hita on sude, au namanyorahon ma di hamu maradu kahanggi anak boru pisang rautku dison. Muda alapon nimmuyu ise tu ise ma namangalap na muda bisa nimmuyu terserah hamu ma.
Saimada hatana, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabaraktuh.
DUNG RO BORU ON
Dipaluhut ma koum nasa dapot – dapot na. Baru di suru ma anak boru manyurduhon burangir, burangir sapa-sapa manyapai aha maksudna baen na ro tu bagas namartuaon.
Hata na
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Olo da parumaen, au parjolo bahat martarimo kasih tu Tuhan namarkuaso. Bahaso saat hita marluhut dison namarkoum marsisolkot laing di lehen ia dope kesehatan dohot kesempatan marsuo songonon di bagas namartua on. Antong baen na nasurdu burangir nami tu hamu. Laing na malungkun manyapai mada maen. Harana muda di haroro muyu tu bagas namartuaon adongon najadi masalah di hami, pertama pade atau muda lilu sian parsobanan do hamu, baen lalu tuson anso hami boto tai muda nalangka matobang do hamu tu anak nami si ………… anso hami boto pasiap santan pamborgoi di langka muyu sai mada hata maen, harap hami anso di jawab hamu jelas. saimada hatana, Assalamu ‘alaikum Warahmatullahi Wabarakatuh.
LALU MANGALEHEN SANTAN
Hata ni Santan
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Salamkon di utamahon maon tu anak dohot parumaen, songoni tu hamu rombongan ni namangalap boru on.
Pertama na hami inda lupa bahat martarimo kasih tu Allah SWT di sogot ni arion hita dapot marluhut manyantan anak dohot parumaen di bagas na martua on. Antong maen muda di haroro muyu nangkain nada lupa balos na tobang ni huta on……… mambaen burangir sapa-sapa aha namasa baen naro hamu tu bagas on, aha on hata muyu nalangka matua bulung mandapot anak indon si ……. , antong ale maen muda manurut adat ni ompu nita, hami baen indon santan pamborgo-borgoi idang di jolomuyu maksudna tabbia inda inda d binoto, adong on dosar ni taroktok muyu di dalan ataupe milas ni parlangkaon atau tabbia tartundal pat muyu songonon ma hami namanyantan tondi badan muyu anso aleng borgo masuk tu bagas na martuaon dohot aleng na mangido tua majolo di hami muda kehe na mangkobar tu moranta di juluan anso laing songon borgo ni santan borgo na ate-ate ni halai aloon mangkobari, antong horas mada hamu maen on tu ginjang ni ari. Ahir ma hatana, Assalamu ‘alaikum Wr. Wb.
BARU MANGUPA
Mangalo-alo boru ikkayu na manuk pangupa na pe manuk
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Anak na dison songoni parumaen, dia tutu muda nangkain tanda godang ni roha di haroro muyu madung di baen santan pamorgo-morgoi tu hamu. Melangka sian on di baen indon pangupa pangalo-alo anak ni manuk. Laing na mangupa tondi dohot badan muyu ma amang songoni halak parumaen. Anso laing horas jana panjang umur muyu on tu ginjang ni ari sai maroban sangap hamu dohot tua dung lalu tu bagas on, dohot si oban rajoki napade dohot mangido do’a mada jolo hamu harana hobar-hobar muyu tu moranta na binoto sanga nabia, antong muda namangkobar anso leng songon tappak susun ni pangupaon mani tondi badan ni halai aloon mangkobar.
Muda peda hamu maen bope anak anso laing songon susun ni pangupaon ma tondi badan muyu masuk tu bagas namartuaon. Dohot sakaligus mahami na pataon tondi ni badan muyu. Muda bulus do aloon morantai mangkobar, laing songon on ma hami na pataon tondi badan muyu, aleng na giot baenon do sagodang ni roha tu hamu. Tai songoni peda hudokkon hata tu moranta inda bulus rajoki pe inda. Sabar hamu amang parumaen tabbia tarsaon doma nadapot, antong horas jana torkis ma hamu on tu ginjang ni ari, saimada hatana, Assalamu ‘alaikum Wr.Wb.
DI TAHIMA NA KEHE MANARUHON TUMBAK BOA-BOA
Lalu tu huta ni mora, di pio anak boru nai ima namanjadi ama dongan niba mangkobar. Dison adong parbedaan saonnari dohot sapanjang adat.
Saonnari muda mangkobar boru lalu tu oncot pat baru manginjam sinjata. Anggo adat naparjolo lalu tu mora madapot ama niba kehema bagas ni mora parjolo surdu burangir mangido sinjata. Harana kalimat nion tumbak tanja boa-boa.
MANARUHON TUMBAK TANJA BOA-BOA
Hatana Parjolo
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sappulu da di raja nami di alaman ni huta on tarlobi mai tu ompu tumpuan ni burangir (ompu sian bagas godang).
Dia tutu baen na surdu burangir nami muda maksud tujuanna leng namanginjam sinjata ni raja mada, nian di hamian peadong nian disi sinjata, tai botohamu di masa sannarion bahat rajia di dalan sangat ma sulit na. sidung tahi nami bahaso di hutaon nalengkap lengkip doi alat ni raja boti mada roha nami. Boti mada hatana Assalamu ‘alaikum Wr. Wb
Tai ulang lupa di sapaan ma anak boru nibai sanga madung mardomu dehe tahi nia dohot naroi, artina sanga maadong hepeng. Rama amang waktu natu mangkobar sidung go.
Hata ni boa-boa
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sappulu, sappulu noli au marsantabi tu tua ni sahala ni mora nami, hujujung jujung do tua na ginjang godang do darajat na.
Dia tutu baen na surdu burangir nami tu ampuan ni harajaan di alaman ni huta on inda lain sian harani di ari natuari manangko sapanjang adat anak nami sian alaman ni huta on ima boru ni mora sian bagason. Antong muda taringot di parumaen madung on di bagas nami, muda pandok ni parumaen baen langka nia na langka matua bulung do mandapoti anak namboru na madung on hami baen santan pamorgo-morgoi tanda ni godang niroha nami, di haroro ni halak parumaen madung buse hami baen pangupa pangalo-alo sambutan tanda holong ni roha, artina da morangku songon on ma hami napaboahon bahaso parumaen on madung di bagas nami namandangkit tu hayu na manjolu do parumaen on.
Saimada hatana, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
ONCOT PAT – ULU BALANG NI RAJA
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da tu morakku apalagi natobang natoras ni hutaon tarpalobi maon tu ompu tumpuan ni burangir ima ompu sian bagas godang. Dia tutu baen nasurdu burangir nami mangulahi na laing songon on mada hami namaoncot pat ulu balang ni raja i, anso nian ulang be jolo di alap halak parumaen tu bagas nami harana muda tong boto jop ni roha dohot godang ni roha nami di haroro ni halak parumaen, laing madung luhut do hami nasapanggadongan manyambut manyaluangina. Antong ale raja nami mangido tolong anso di oncot raja i majolo ulu balang ta anso ulang bia nian di alap botima, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
ALUS NI NA MAGINJAM SINJATA
Olo da hamu anak boru nami naro sian huta …………. dia tutu surdu burangir muyu maksud na namanginjam sinjata na osa manatutu saonnari na paoban-oban sinjata bahat bahat rajia sinjata, tong anggo sinjata ni rajai na osa mai adong do, cuma taringot di sanjataon najarang-jarang do di buka anggoi muda giot pakeon muyu angkon adong doi asom na ipe angkon unte naposo doi bolon-bolon. Botima, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
ALUS NI BOA -BOA
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Antong mangalusi hatani anak boru nami naro sian huta . . . . … . ia taringot di gadis nami madung nimmuyu di tangan muyu di bagas muyu.
Sabotulnada anak boru namion mana did ok pucuk di cinta ulam pun tiba. Harana hami nasapanggadongan dohot ulu balang ni raja madung loja tu jae tu julu tu toru bak tu batang aek manjalaki inda juo marsuo, hape ro ma hamu paboahon bahasa gadis nai hape ma lalu tu bagas muyu, anggo au da lae maro hamu hulalaon anso pasambolkon rongkung na anggoi lae alapon doon gadis nami on. Cuma aupe napasahatkon tu natobangnai sanga bia nia ………. nasian au, tai anggo au angkon di alap do botima, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
ALUS NI ONCOT PAT
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Ale anak boru nami da naro sian huta . . . . . . . . na di suru ni hatobangon ro tu huta on manaruhon adat boa-boa on melangka tu oncot pat ulu balang ni raja. Olo da lae, madung ro hulala on songon na mambuat hotang dapot-dapot sambuhu, anggo au da lae inda muba au sian hatakku nangkainani, taringot di gadis nami aleng na alapon nami do on.
Partama hami alap jolo gadis nai dohot hami pajeges langkana demi untuk keselamatanna, tai olo tutu baen dison na tobang nami au pe namanyorahon tu ibana do au, cuma adong nia umpama najolo unduk-unduk di toru bulu, muda naunduk inda tola di bunu, onpe anggo natunduk hamu tu hatanami ubaon jadi bisa mardomu. Botima, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
BURANGIR SULU-SULU GAJA
(MANYAPAI UTANG SALA)
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu di anak ni raja boti anak ni namora tarlobi maon tu ompui natobang natoras ni hutaon. Baen na surdu burangir nami inda lain be artina baen anak nami, madungon manakko sapanjang anak ni huta on ima tu bagas abang on, antong namanyapai utang atau ima na di dok sulu-sulu gaja. Muda dung mulak hami tu huta anso malo hami mancaritohon na, harana muda di haroro nami laing na di suru ni hatobangon do, antong tuliskon hamu ma bolak do tanggoru nami panulisanna, anso malo hami mancaritohonna tu ompu ni kotuk nami. Salobas muyu mandok mada raja nami, lanat-lanat baen hamu anso momo bacaon nami.
Taida raja nami, laing salobas nami maroban na do. Hurang lobi di pakkobaran inda on nadi sangajo haran ni naso huboto noma on, tarsaima da hata na, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
ALUS NI SULU-SULU GAJA
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Olo da hamu anak boru nami naro sian huta ………. Namanjadi utusan ni hatobangon naro tu huta namion nabuat rabulus pangkobaran ni boru (gadis nami sian bagas on).
Biadope anak boru nami muda tujuan ni burangir dohot hata muyu mapaham do hami antong anso di boto hamu, tangi ma hamu, tarehon ma gurung-gurung muyu anso hutuliskon, muda ro hamu namangkobari, angkon angkon tempe maon bujing halak kundangan, artina nion rombongan na ama-ama ina-na hatobangonna poso-poso dohot bujing-bujing marhata sonduk di sopo godang manyampakkon bulung di alaman artina manyambol hambeng baruma muda parsili pamatang harana lae, namarnyawa tu namarnyawa. Siapkon hamu horbo 12 ekor tu tulang na horboi satulang muda baju siap hamu abit najeges 100 tamba tutup uban huduk api tu inang na.
Muda tu adat ni huta siapkon ma hepeng 10% sian horbo naduabolas nangkain, di tolong ma masuk madisi ingot-ingot partahian adong buse dope upa parorot tu rongkaya nami abit najeges sada nai.
Tar on mada hata lae nadokkonon tu hamu anso malo hamu pabacahon tu ompu ni kotuk muyu muda inda copat hamu ro alapon nami do gadis nami i. botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
HATA SAMBUTAN SIAN
NAMANARUHON BOA-BOA
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Tarimo kasih mada dohot nasagodang-godang na aha on nagkainan hata nadung di patutur muyu mudah-mudahan aha nadi tuliskon muyu tu gurung-gurung nami anso laing takkas tarpabacahon hami tu ompu ni kotuk nami.
Muda haroro nami marsipabuaan di hita, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Muda torus noma bisa tai anggo dung mardomu amangtu amang. Nadi dok mar sianggoan hosa marmata opat biasana ro maon aya ni bayo tu aya ni boru martahi, sadiaon mandapot sidung ma pokat ni halai.
ACC
Di surduhon maon burangir pangking-manangking marhata sidung ma hata boru ima didok partangguan.
Hatana dung di surduhon burangir
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da tu morangku hujujung do tuana ginjang godang do derajatna dia tutu baen na surdu burangir nami laing adong mada on na giot sorahon nami tu anak ni raja dohot tu anak ni namora tarlobi maon tu ompu i natobang natoras ni hutaon.
Muda on morangku sapanjang tano ni ompu ni kotuk namion, nia sere sahatan dalan partangguan ima na didok bondar pangula-ulahi, muda dung marbatu nadi suan ni gadis muyu laing naro dope hami manyalosei aha nadi pangido muyu, bope haidaan hamu na otik on, madung abis ma morangku hami parsihuncang sude lalu pargambiran malalu cakaran dohot abal-abal on noma morangku nadapot, namanyorahon ma anggo guar-guar ni inda malo mambacaon sanga aha-aha on, on sude napasahat na matu anak ni raja namora tarlobi tu ompui sian bagas godang, botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Manjagit sere sahatan parjolo di suru rongkaya patangkaskon sadia parsili pamatang, sadia adat ni huta, sadia parbajuon. Muda dung cocok rukrek-rukrek , sapa manyapa dapot maon bahaso on ma nadi janji ni amang tu amang bayo pangoli.
DIJAGIT MAON
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Anak boru nami da namanjadi utusan ni hatobangon sian huta . . . .. . … tu huta on muda hu bege di parcarito muyu andung lolos muyu bahaso pordo roha muyu namangalehen nabahat i haran ni naso dapot do.
Olo bia dope lae muda sere sahatan muyu on hami tarimo mada on. Dia tudia bohi-bohi ni adat i hami aturkon mada i semoga hita tampal marsipagodangan udul on marsipaginjangan. Saimada hatana. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
BIASANA DUNG MULAK
NAMARSIANGGOAN HOSA
Martahi ulu tot, maksud nion di paluhut ma iba sapanggadongan anak boru biasa di siapkon ma si pulut pake inti. Baru ma di tahi ma horja sanga sadia godang do, di suru ma nadua si manjujung doli-doli undangan podang manjojori huta ni koum harajaan muda horjana margondang di paoban ma burangir dohot abit na gorsing.
Hata ni pandohoni na
Mandohoni martahi luat (martahi godang)
Di surduhon ma burangir
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da di anak ni raja bope namora di alaman ni huta on. Dia tutu baen nasurdu burangir nami inda lain be muda caritona majolo di dua ari nalewat ro boru di anak nami si anu anak ni abang si . . . . . . sian huta . . . . jadi martahi-tahi hami sapanggadongan ima tahi ulu tot, di punu ni tahi pokat hami ma di utus ni hatobangon mangalap di hasolkoton mangontang si harajaon muda namartahi godang malam . . . . . . anso anak ni raja bope hamu sisolkot nami muda horja na sakali noma hami mangontang haroro ni bayo di ari . . . . . muda horja siulaon na angkon pulaon do adat ni ompunta najumolo sunduti do. muda isi tahi godang aleng pade di moranta orang tua ni boru on. Tarbotima hatana. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Dung marluhut hepeng partahian partolongan ni halak, di sorahon ma tu parina ina an. Abisi di tahi ma ise ma namanaruhon hepeng tu mora. Orang tua ni boru ima namangkobar boru, dung abisi baru ma martahi horja.
TATA CARA NI NAMARTAHI GODANG
Muda adat najolo akkon burangir ma namartahi godang arian nai di oban ma boru on tu balian ni huta baru di alap lalu di pataon tondi badan na anso taon harana giot baenon horja sagodang, tai saonnarion inda be di baen halak.
1. Harana pulungan nion angkon manyambol hambeng
2. Dungi buse muda horjaon nagiot margondang tahi luat naon angkon manyambol hambeng do. muda inda manyambol hambeng on ma nadidok umpama di songgopi onggang maon, sibaguri hurang jegesna.
TATA CARA MANGALEHEN MANGAN
HATANI TAHI GODANG
Lalu mangan di dok maon hatana.
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da di koum sisolkot nami da kahanggi anak boru pisang raut nami tarlobi mora dongan satahi inda pola ginjang hatana indon taratak taridang di jolonta si salamoton. Muda ikkayu anak ni hambeng nadung di halalkon malim, inda adong beon sangkutna taparsaulihon muda dung abis marsilamoton ulang jolo nian morot madao koum kahanggi songoni anak boru nami apalagi pisang raut nami tarlobi mora nami ima mora dongan satahi laing adong dope hagiot nami saimada hatana baen dison dope anak boru nami tambai hamu lalu mandok marbasu anso marbismillah. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Tata cara ni martahi godang dung lalu tu bagas di paluhut ma kahanggi anak boru pisang raut di paruar ma boru lalu manyurduhon burangir di pajolo ma di surduhon tu anak boru.
Hatana otik do on
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Ale koum sisolkot kahanggi anak boru pisang raut, baen laing tanggil nangkain hata nami waktu namarsilamoton, on mada nadi dok takkas nia naditop-top laing takkasan ma diparbogas. On mada namasa di bagas nami napatanda hon nama tu hita sude.
Surduhon bo maen burangir (pinang di salapa)
Hatani burangir ni boru
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Antong jadi boti tutur terserah baen naro hami tuson inda na lain sian di haroro muyu tu bagason. Lalu hami tu alaman na bolak on surdu burangir muyu patandahon bohi au panyambutan muyu tu hami bia dope muda masala sambutan muyu tarimo kasih ma. Antong di haroro nami inda lain be muda carito na hobar-hobar muyu tu moranta inda podo nasidung, antong mangido doa mada di hamu dapot nian marbulus tahi nami annon anso dapot tarsalosehon hobar-hobar muyu panjang ma umur muyu maronda marajoki di hita adung dison hamu, ulang pola ompok roha muyu dung huida hamu songonon, sugari bisa aupe di baen jadi gorar nara ido au. Arokku tarsaimada hatana. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Abis sian i kehe ma tu namartahi godang
Dibaen maon sapa-sapa
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Natobang nami, adong dope lai sangkut janggal baen adong nagiot dalan konon nami adong dope he halangan na, botima. Di jawab ia boru mulai mambaen sapa-sapa.
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da tu anak ni raja boti namora da. Aleng bakkudu pamurui mada di lambung ni si alogo, aleng namarguru manyapai mada harana hami hurang mamboto.
Muda huida boti anak borunta songoni kahanggi inda be mangarti hai dia on juluan dia on talaga. Harana hami giot mandalankon burangir na gorsing indon botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Biasana di pajolo tu anak boru, baru ma tu kahanggi (natobang), di susun ma parjuguk.
Kahanggi
Anak boru
Manyurduhon burangir anak boru, tai kadang ra doon kahanggi.
HATA MANGKOLOS (MARTAHI GODANG)
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da di anak boru nami kahanggi pisang raut tarlobi maon tu mora dongan satahi. Songoni tu ompui natobang nami dison. Dia tutu baen nasurdu burangir nami inda lain be artina namarcarito mada jolo au tu hamu sude sisolkot nami, sapoken nalewat ro boru di oban anak nami si . . . . . sian huta . . . . . . muda salako hobar-hobar na olat ni sulu-sulu gaja dope ahaon isi ni sulu-sulu gaja. Muda tu parsili pamatang Rp. Muda adat ni huta dohot ingot-ingot partahian Rp. Muda parbajuan sekian jadi di pikir boti di pasari-sari muda majolo di hami sapanggadongan madung pas doon songon siapor lunjung, di jujung soada lalu di porsan soada abara, anggo suada do di nakuat si nagogo ni anak boru nami songoni kahanggi asa pisang raut nami tar lobi tu mora dongan satahi namanuturkon rintop na. anggo hami do lae pas maon songon lapung hiap lobi-lobi ni lapung dok-dok nida adong liate boti inda adong gogo.
Antong dison hami namanyorahon ma sanga bia ajak dohot acara. Muda majolo parumaen (boru on) anso laing dapot tarsalosehon hobar-hobar na. antong tabbia adong annon hata on nahurang tumbuk tu roha muyu au parjolo mangido moof inda on nadi sangajo anggo niat ku sanga bia ma anso tumbuk tu roha muyu. Saimada hatana. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Baen dison dope kahanggi anak boru halai patama patumbuk hata on.
ALUS HATA TAHI PARTOLONGAN
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Ale kahanggi (anak boru) manyambut manyaluangi aha hata andung holos nadung di banjar muyu, muda mada jolo songon au di harorokku tu son inda lain baen haranni jou-jou muyu ma bahaso maro on si jop ni roha muyu nabisa buse marbaen marsak di roha muyu hamu na sapanggadongan.
Antong muda alus sian au, au nasiap maon mambantu muda pe pikiran, gogo, materi na alakadar nasadapot-dapotna. Au siap doon manolong hamu arokku tarsaimada hatana. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Tai muda iba natobang (panusunan bulung na) di dok maon nadong be sangkutna di buat talam payahan ni partolangan harana hu bege sude alus ni koum kahanggi tarlobi mora dongan satahi madung sude do on nagiot manolong. Dung marluhut on partolongan on di surduhon maon tu suhut bolon (ina-ina) di sorahon.
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Angkang ina iboto dison madung hami paluhut luhut dison onma nadapot tolongan ni koum kahanggi tardiri anak boru pisang raut mora dongan satahi onma sude Rp. namanyorahkon na ma di hamu anso laing dapot nian di pargunahon botima, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Biasana dung di sorahkon hepeng partahian on tu ina-ina di surduhon ma burangir. Hatana : baen ma dapot hepeng tahi nakehe manaruhon hepeng (kehe mangkobar 2 sian suhut 1 anak boru 1 pisang raut 1 si natobang jadi 5 halak.
Baru ma martahi horja di surduhon ma burangir parjuguk na laing songon nangkainan.
Muda Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da tu koum kahanggi pisang raut tarlobi maon tu mora dongan satahi, songoni buse tu ompui natobang natoras nami.
Muda andung holos nami nangkainan da madung dapot on tarsalosehon hami inda be dapot mambalos on mudah-mudahan tuhan tai noma mangalehen ganjaran di hamu ima panjang umur ronda rajoki on tu ginjang ni ari antong ale koum si solkot nami muda malangka sian on laing adong dope nagiot holos konon dia tutu baen nasurdu burangir nami maksudna baru mahonok lolot parumaen di bagasan bagas nami laing songon on mada namanahion tu koum sisolkot sanga bia nian anso taroban on mancalong pahu sanga pe mambuat soban, anso ulang ro noma halai songon jala na buyuk di bagasan tampa mamanjang bukkus. ia anggo taringot di pulungan madung adong doon nadi siapkon longa tinuktung na tambat di hotang tiga tolu.
Onpe manyorahon maon tu kahanggi songoni anak boru nami pisang raut mora apalagi oppu sian bagas godang tu dia partuana dohot partumbuk na anggo hami inda malo hami inda lalu hami mangatak dohot mangetong on. Boti mada hatana tai baen di son dope kahanggi anak boru pisang raut halai ma patama partumbukna botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
KEHE MANDOHONI
Madung di tulis doi pertengahan ni hata hataon,
MANGALO – ALO ITAK
Biasana di tarimo maon rombongan di topi ni huta i ( tai on najolo )
Saonnari;
Langsung tu alaman bolak, disi doma di dok balangka si dua-dua. Parjolo – naro manaruhon itak mangido ama anso adong pambuka hata muda adong mora ni huta i pade muda inda adong langsung anak boru ni hutai. Muda dung lengkap sude, siap kon ma burangir pake abit nagorsing, baru ma di baen sapa-sapa.
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da di mora nami na ro sian huta on . . . . . . muda huida parjuguk muyu dohot muda huida panotnoti boti sarupo do huida sude, tai olo tutu baen adong indon nagiot dalankonon nami ubai laing martalaga do nia bagas marjuluan tapian anso on ulang sala. Dia maon naparjolo dia buse napangabisan na tarbotima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Biasana, parjolo di atur ma parjuguk nisi dok hata. ina – anak boru na – halaklahi – lalu dohot anak boru na. hatana burangir sapa-sapa, abis ina-ina kehe tu ama-ama.
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu di hamu mora tarlobi maon halak bayo sude. Dia tutu baen na surdu burangir nami, ima burangir sapa-sapa harana morangku muda pandok ni natobang najoman mania huristak madua noli nia sayur on harambir di portibi inda ungada on songon tumpu dohot torop na sude hamu mora nami songoni halak bayo sude markunjung tu huta on . . . . . . . tai tutu baen natuari madung di utus ni hatobangon do sian huta on tu huta . . . . . . buat manyalosehon kobar adat ni parumaen nami, antong anggo harani nagit manyalosehon ni adat ni boru marbagas do baen na ro hamu, anso hami boto mambaen sagodang ni roha nami di panyambutan tu hamu. Arokku tarsaima hatani burangir sapa-sapa. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
idem-idem.
Alusni nadisurduhon burangir pertama mangalusi ina-ina abis sude ina-ina baru ma tu ama-ama.
Hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Antong jadi boti mada lae sude di son iboto muda mangalusi burangir sapa-sapa muyu on. Muda penghargaan muyu on tu hami dohot sambutan muyu hami bahat martarimo kasih muda di hapadeon ta totop ma nian songon torus tu ginjang ni ari antong lae dison iboto muda di haroro nami tu huta on inda lain be baen dua ari na lewat ma ro hamu tu huta nami namanyalosehon hobar-hobar ni boru nami ima parumaen muyu. Antong baen masalose salaho hobar adat na ro hami tu son inda lain be namanaruhon ataupe namanyalosehon adat ni boru marbagas ima boru nami nadung di bagasan tangan muyu dohot ringkason mada hata nami. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
idem-idem
lanjutma
di tor-toran ma namanaruhon itak ima tor-tor sambutan mangalo alo itak. Parjolo- suhut daboru anak boru na pisang raut. Baru dalahi – torus pisang raut .
abis baru ma di dok hatana
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da mora nami muda tor –tor sambutan sian hami tar on noma da raja nami botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Ro maon jawab ni mora ni mora namanaruhon itak, olo bia dope (atau pe adong maon hatani umpama) sayang kacang inda di baboan, sayang hapadean muda inda di tumbas hapadean. Uba hami pe baen ma di sambut hamu hami, hami pe sian mora laing naso lupa do di hapadean. Onpe marluhut ma hamu anak boru nami hami giot manumbas hapadean muyu.
Dison namanjadi patok suhut daboru dohot mangayapi muda suhut bolon nai sian jolo harana pakeon bulang jagar-jagar di pake doon anso di sorahon tu suhut bolon.
Songoni dalahi di pake mora doi pakean kupia nai lalu puttu nai di sorahon maon tu suhut ni horja.
Songoni ma abit godang na. abis i baru ma di hatahon itak.
Manortor ma suhut bolon dalahi
– Lalu tu anak boru na
– Lalu pisang raut tai on sude inda di ayapan
Songoni adaboru lalu tu anak boru – lalu pisang raut na.
Abis i manortor ma mora, on angkon di ayapan. Tambana di son mai di tor-tor kon halai ma pakean i muda dalahi pakean ni panganten dalahi, lalu di sorahon tu amang ni bayo pangoli. Muda daboru pe laing songoni buse.
HATA PEMBACAAN
NI SURAT TUMBAGA HULIANG
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Santabi sampulu da tu hamu sude na suhut bolon songoni anak boru na raja di pisang raut na. songoni maradu ontangan muyu di hamu nasapanggadongan. Mare ma hita mandok mauli ate tu Tuhan ta nauli bosai, bahaso madung mangalehen rahmat di hita bersama di borngin na mulia on ima di alaman na bolak on.
Artina, ahaon nangkainan ima sada siulaon nadi pasahat muyu tu anak ni raja songoni tu anak ni namora, ima namanjadi tumpuan ni burangir ima tu ompu sian bagas godang.
Artina, muda on sude na laing madung dapot on di pudun songon tali jana di bobok songon soban. Artina pandok ni ompui sian bagas godang pajadion ma. Tong sian harani madi suru ompui amanta na badiai anso laing di bacahon isi ni surat tumbaga huliang botima.
1. Di paias ma galanggang
2. Di baen ma pelaminan ima nadi dok halangulu tunggang bosar.
3. di surduan burangir ma bayo pangoli dohot boru na dioli lalu di dok mamake.
4. Muda dung di pajuguk bayo pangoli dohot boru na dioli di palaminan di sappak ma dohot boras (santan).
5. Di buka ma galanggang
Tahap ni tor-tor
Pertama suhut bolon dalahi, ima amanta sori pada. Lalu tu kahanggi na sude, baru tu anak boru na sude, baru pisang raut sude. Tai on sude na angkon di tor-tor kon pake salipi.
Baru pinda maon tu mora, abis mora kehe maon tu harajaon – manjojori bona bulu. Abis i kehe maon harajaon marga siregar. Abis i kehe ma tu torbing balok (nabulok) abis i kehe ma tor-tor bayo – bayo luat. Abis tor-tor bayo-bayo luat baru ma di tutup tor-tor ni panusunan bulung, abis ma tor-tor dalahi.
Sian i disambung mai tor-tor ni inanta soripada lalu tu anak boruna lalu tu pisang raut na. abis sian i manortor buse ma mora sian inanta soripada. Abis i di pator-tor ma naposo nauli bulung gadis ni suhut bolon. Abis gadis ni suhut bolon baru ma gadis ni anak boru na, abis sian i baru ma di pator-tor ma gadis gadis ni mora ni suhut bolon, abis i baru ma manortor pandongani, abis i di pator-tor ma bayo pangoli, tai deba di surduan burangir do panganten on. Pabua na bahaso halai pajongjongon ma manortor. Manutup tor-tor horja si ulaon on mada nadapot hami bacahon surat isi ni surat surat tumbaga huliangon, botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
MANGIDO GOAR
Santabi sampulu tu anak ni raja tu anak ni namora tarpalobi maon tu ompu i sian bagas godang. Dia tutu surdu burangir nami inda lain be baen nangkaenan namarpanyogot silamoton laing tagil do hata nami muda dung abis marsilamoton laing adong dope hagiot nami.
Ale raja nami baen naputangin madung mai di pasahat tu raja tonga tinuntung namanjadi landasan atau pulungan ima nagiot mambaen sada rencana habang halihi tinggal tungko atau goar matobang di anak nami namanjadi bayo pangoli dohot muda parumaen nami onpe nasomal marpangir di panca-panca doon. Antong anso aleng di baen nian panca-panca nacar parpangiran, botima.
Lalu tu tapian raya bangunan di jouhon ma gorar ni bayo pangoli dohot boru na di oli, lalu dohot gading-gading na, baru ma mamangir.
Hatani pangir
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, pitu sundut suada mara pangir ni boru 3 x 3 = 9 lolot ho mangolu sai dapot nian aha na di luluan.
Hatani pangir
Antong boti mada amang bope halak parumaen di oban hamu tu tapian raya bangunan on na ma mangirkon haposoon dohot habujingon. Ompot adong marsak susa ni roha munu atau pe nipi nasambor na mamangirkon ma di ari na sadarion tambana napataon tondi badan muyu mai muda dung lalu annon tu bagas namartua madung adong di si napalalu nian sagodang ni roha tu hamu. ima horbo si maradang tua na di alap tu gunung tua dompak menek di palua-lua dung on ma baen on pangupa.onpe taon ma badan dohot tondi muyu botima. Anso ulang jadi singotngot di bagasan ipon tungkol di bagasan ngadol. Botima. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Mulak ma sian nacar biasana lalu tu galanggang di pator-tor ma bayo pangoli dohot boru na dioli. Anggo tukang moncak di baen maon marmoncak painte so manor-tor boru on, anggo inda adong langsung ma on manor-tor. Tor-tor on goar na tor-tor mangido maaf tu orang tua. Di pabarisma karosi sacukupna, muda cara manjalang, umakna baru tu ayahna. Baru ma kahanggi sudena na manjuguki karosion sarupo doon hari raya idul fitri, haram di jalang orang tua niba parjolo tu umkna baru tu ayahna anso dapot di ampuni dosa durhaka harana mempelaion giot menempuh hidup baru.
Abis marsijalangan parjolo ma inangna dohot amang na tu pintu ni bagason manjagit anak dohot parumaen. Disampak maon dohot dahanon na gorsing lalu di golom parumaen di jagit ambouna anakna di jagit ayahna hatana tandani bagas godang mardua encel sabariba, tandani godang ni roha mardua tangan manjagit na.
Baru ma di oban di pajuguk tu balinasi nadung siap dohot pangupa na.
MANGUPA
Parjolo di surduhon burangir.
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Anak asa parumaen di son, tarimo kasih parjolo hita ucapkon tu tuhan ta namarkuaso i, laing dapot dope hita songon on. Marluhut na markoum markahanggi dalam rangka mangupa tondi dohot badan muyu antong amang bope halak parumaen on mada pangupa muyu ima horbo si maradang tua nadiboli on di gunung tua dompak menek di palua-lua dung godang di baen pangupa. Ima indon di jolo muyu dalan mandokkon hata horas-horas tu hamu tu hamu mapanjang umur on ginjang nian anso maroban tua hamamoraon tu pudi ni ari sai marsinondang ma hamu songon bulan jana marsinar songon mata ni ari namalo ma hamu marhula dongan songoni tu koum markahanggi. Tubu lak-lak manian tubu singkoru di lambung ni pardegean tubu anak tubu boru laing totop di hagabeon.
Rap tapangidohon ma tu tuhan anso leng di sapaat kon nabi kobul nian sude na pangidoan ulang be muba marhoti porkis mar iring iring batu lotung marsitomboman. Horas ma tondi madingin tondi muyu marsigolom-goloman laing songon parhabang ni tutu hodi ma hamu nian rap tu ginjang rap tu toru.
Antong horas horis ma hamu si markopo hopo horas jana torkis ma ulang magopo malos dingin gingin oban tu si pogu horas ma tondi ma dingin pir maon tondi matogu.
BARU NAHET TU PANGANTIN
Ale amang bope parumaen dison mada hata ni natobang tubu unte nia tubu doon durina, tarsongoni pade iba marsipaingot ingotan muda ari sadarion hamu madung mandalani hidup baru. Antong sian harani amang mare ma hamu saling bahu mambahu ahaon tu usaho nagiot baenon muyu bermusyawarat aha tujuan ulang marsiolatan anso bisa hamu ruma tangga na rukun dame. Dison adong sada pangalaho harus di sadari hamu nadua maksud na. madung di jalaki malekat jibril do sian habincaran lalu tu hasundutan inda adong lain sian hamu nadua ma masarupo nasip na di baen tuhan hamu bernikah. Antong ampot pe adong on terjadi naso di ingini muyu hamu copat marningot tu tuhan bahwa takdir nia jadi sigap ma di atasan dohot musyawarah cara mangulangi na atau pe sabalik ro on rajoki na jeges ulang di anggap harani au ninna ulang. Harani penemuan ni perkawinan muyu doon on ma na di dok walaupe manis ulang manigor di bondut mungkin bisa mambaen panyakit malaria walaupun pahit ulang manigor di tijurkon mungkin bisa jadi obat arokku da amang tarsaimada nasehat nadapot hu sampehon. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Di horaskon maon 3 x painte di alusi boru na di oli adong doon adat ni ompunta najumolo sunduti pikkal-pikkal guarna cin-cin ni boru na di oli i pala inda golang nai pe jadi pala inda rante na pe jadi.
Habang inggal-inggal nasonggop tu arlas ni ari di buat maon pingkal-pingkal napabuana ma madung marsera diri. Baru mangalusi boru baru bayo pangoli. Baru ma anggo adat nai di torang ni manyogot nai marpio mangan ma namarsiulaon tu kahanggi anak boru pisang raut ima na di dok mangan holi-holi pabua horja madung siap sebagai perpisahan.
Hatana
Ale abang anggi bere asa pisang raut nami dison indon idang di jolonta silamoton napatidahon mamaranggi adong on noma, dohot sekaligus au mangucap kon tarimo kasih nasagodang godang na muda si ulaon na pasahat di hamu madung dapot on selesai dohot nasajeges-jeges anggo au inda dapot be mambalos kecuali parumaen ta indon dohot anak ta. Saimada hatana, Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Di alusi kahanggi maon.
Alusna
Oloda hami pe mangido maaf mada di ho tabbia adong di lalaho nahurang tumbuk tu rohamu pangalaho na hami aturkon on.
Parumaen muda on amang nada sai na binoto tabbia adong saulakon paham muyu dohot si . . . . . . indon nahurang cocok anggoi maen ulang jolo langsung mulak hamu tu aya muyu an baen lengakp do hamu amang boru muyu hami jolo mangatasi. Tarsongoni mada. Marbasu hita anso taparsaulihon nadi sonduk ni parumaen ta on. Mudah-mudahan manjadi sibuk di hita nadi oloan ni anak ta indahan nasonduk ni parumaen taon.
PENUTUP
Ber ziarah Orang Meniggal
Salam pembuka dari penitia / protokol
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Muda sian protokol bahat maon mangucapkon tarimo kasih nasagodang godang di atas kehadiran ni koum sisolkot naro sian jae sian julu sain darat sian lombang aha ma napola au berterima kasih inda lain be di arion alm. marangin sipur-puron porlu maon hablum minan nas penyelesai antara manusia tu manusia antong muda di haroro muyu on inda dapot hami mambalos kecuali tuhan noma na hami haropkon mambalos na mudah-mudahan ma tu hamu koum di lehen ia umur panjang di atas kehadiran muyu muda tu keluarga na tinggal kon na sabar nian halai menerima kenyataan. Muda tu alm. dapot nian di ampuni tuhan aha kesalahan nia dohot di baen tuhan ia di tempat nasajeges jegesna. Amin.
Antong ale koum nami ijinkon hamu majolo au giot mambacahon tertib acara hata puhun-puhun nadung putus kon raja songoni alim ulami di bagas duka nangkainan.
—– OooOO—–
Mangalehen hata puhun-puhun
Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
Parjolo au mangucapkon tarimo kasih nasagodang-godang tu hamu sude koum sisolkot nami madung hadir di alaman duka. Dia tutu muda dalan ni parluhutan ta inda lain be natuari sekitar jam . . . . muda abang ja . . . . maro alogo naso hading-hadingan mamatorgan tano si jongjongan masopak ma dakka si golomon abangon mulak tu adopan ni tuhan. Muda masalah utang piutang nangkain madung takkas apabila mati anak adami maabis do awalan nion kecuali adong on tolu macam ima na didok amal jariah harta yang di waqafkan inda tarboto sanga sadia ilmu yang onpe nida dapoton. Tarcatat hita sanga aha – aha na di ajarkon nia antong aha noma anak yang sholeh anak yang saleh on indageon angkon S.Ag ataupe Drs. Inda antong songon dia do di oban ia suru ni tuhan di tinggalkon ia laranganna baru ma di doahon ia orang tua nia anso di ampuni dosa nia dohot kesalahan na dohot di baen tuhan ia di tempat nasapade-pade na satiop abis di doahon ia orang tua nia dohot di baca ia kuluhalla di haduhon tu orang tua na. on ma na di dok anak yang saleh tarsaimada nadapot husampehon ahir ma hata sian au. Assalamu ‘alaikum warahmatullahi wabarakatuh.
—– OooOO—–
Muda adong nasala tulis inda on nadi sangajo nada on napamalo malohon, Cuma mulai sian pangkal on tata cara na adat dohot takziah. Amin.
H. MANGARAJA SUTAN SIREGAR
JANJIRAJA